Açık Erişim

Açık Erişim Sistemi

Açık Erişim Arşivi, Giresun Üniversitesi bünyesinde ve Üniversitemiz akademisyenleri tarafından üretilmiş bilgilere serbest erişimi sağlamak amacıyla başlatılan bir girişimdir.

Öğretim elemanlarımız tarafından bilimsel dergilerde yayınlanmış makaleler, araştırma projeleri, konferans metinleri, raporlar, ders notları ve tezler ile Giresun Üniversitesi bünyesinde gerçekleştirilen konferans, seminer, panel, söyleşi, hizmet içi eğitim vb.  her türden faaliyet arşiv kapsamındadır.

Gelişmiş üniversite tanımında önemli bir gösterge olan bilgi teknolojilerinin sağladığı olanaklardan yararlanarak G.Ü. Açık Erişim Sistem'in internet ortamında kullanıma açılması, isteyen herkesin bu bilgilere serbest erişimini sağlaması yanında ulusal ve uluslararası açık erişim çalışmalarına da katkı sağlayacaktır.

Zaman ve mekandan bağımsız serbestçe erişilen bilimsel çalışmalar, kullanıldığında yeniden bilgiye dönüşecek, bilimsel çalışmaların araştırmacılar tarafından daha yaygın kullanılması ile daha çok atıf almaları gerçekleşecek, yayınların etki faktörü artacaktır.

G.Ü. Açık Erişim Sistemi ile geniş kitlelerin hızla bilgiye erişiminin sağlanması yanında kurumsal boyutta üretilen bilginin uzun süreli derlenmesi, depolanması ve korunması ile gelecek nesillere aktarılması mümkün olacaktır.

G.Ü. Açık Erişim Sistemi uluslararası açık erişim standardı olan OAI-PMH standartlarına uygun olarak geliştirilmiştir. Bu standart sayesinde sistemimiz dünyadaki diğer açık erişim sistemleriyle uyumlu olarak çalışmaktadır.

Amaçlarımız

 

  • Üniversitemizde üretilen bilgiye daha geniş kitlelerin ücretsiz, engellere uğramadan, kolay ve hızlı erişimini sağlamak
  • Kurumsal boyutta üretilen bilginin saklanması ve depolanması anlayışı ile elektronik arşiv oluşturulması ve gelecek nesillere aktarılması
  • Üniversitemiz araştırmacılarının açık arşivde yer alan bilimsel çalışmalarının daha yaygın kullanılması ile daha çok atıf almalarının sağlanması
  • Ulusal ve uluslararası açık arşiv çalışmalarına katkıda bulunmak
  • Üniversitemizde yapılan bilimsel çalışmaları ulusal ve uluslararası düzeyde daha görünür kılmak
  • Üniversitemizin tanınırlılığını ve saygınlığını artırmak
  • Erişim kanallarının çoğaltımı ile yayınların etki faktörlerini artırmak
  • Araştırma sonuçlarının başka bir araştırmaya temel oluşturmasını kolaylaştırmak
  • Bilimsel araştırmaların tekrarını önlemek
  • Bilimsel iletişim ve işbirliğinin gelişimine katkıda bulunmak
  • Ülke ekonomisine katkı sağlamak.

Yayınlama ve yararlanma

  • Yazarlık yetkisi yalnız G.Ü. Öğretim elemanlarına verilir.
  • Öğretim elemanlarımız gözetiminde bilimsel faaliyet gerçekleştiren G.Ü. Öğrencilerinin çalışmaları Öğretim elemanlarımızın çalışma hakkındaki referansı ve öğrencinin yazılı izni ile sistem yöneticisi tarafından arşivlenir.
  • Üniversitemiz açık arşivini oluşturacak bilimsel çalışmaların, sistemde tam metin olarak yer alması veya sistemden kaldırılması yazarın isteğine bağlıdır.
  • Herhangi bir dergide yayınlanmış akademik çalışmaların dergideki formatı ile aynen yer almaması koşulu ile telif hakları ihlali söz konusu değildir. Çalışmanın hakemli bir dergide yayınlanmış olması yazarın kendi kopyasını kişisel olarak ya da bağlı olduğu kurum arşivinde depolamasının önünde engel değildir.
  • Bilimsel çalışmaların elektronik kopyalarının yazarlarının izni ile arşivlenmesi yasaldır. Ancak G.Ü. Açık Erişim Arşivinde yer alan tüm bilgilerden kaynağı gösterilerek yararlanılabilir.
  • Açık arşivde bulunan çalışmalardan yararlanıldığında, kullanan kişinin kaynak göstermesi bilimsel etik açısından gerekli ve zorunludur. 
  • Kaynak gösterilmesinde kullanılan çalışmanın adı ve yazarıyla birlikte açık arşivde kayıtlı bulunduğu adres verilecektir.
  • G.Ü. Açık Erişim Arşivi ile ilgili tüm işlemler G.Ü. Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı tarafından yürütülür.

Açık Erişim Nedir?

Açık Erişim araştırma literatürü teknik raporlar, tezler ve çalışma raporları yanında hakemli dergi makalelerinin, konferans bildirilerinin ücretsiz, çevrimiçi kopyalarından meydana gelir. Çoğu durumda bunların kullanımında okuyucular için lisans sınırlaması yoktur. Bu nedenle araştırma, öğretim ve diğer amaçlar için ücretsiz kullanılabilirler.

Açık Erişim Ne Değildir?

Açık Erişim konusunda pek çok yanlış anlayış mevcuttur. Açık Erişim kendi kendine yayın yapma değildir, ne hakemli yayıncılığı ve yayını ortadan kaldıran bir yol ne de ikinci sınıf, maliyeti düşürülmüş yayın yapma biçimidir. Basit bir deyişle araştırma sonuçlarının tüm araştırmacı kitlesine çevrimiçi olarak ücretsiz sağlanmasıdır.

Açık Erişim Nasıl Sağlanır?

Açık Erişim çeşitli biçimlerde sağlanabilir. Bir araştırmacı her makalesinin bir kopyasını bir Açık Erişim arşivinde veya bir kurumsal arşivde ya da Açık Erişim bir dergide bulundurabilir. Buna ek olarak bir araştırmacı makalelerinin kopyalarını kişisel veya üniversitede bağlı olduğu bölümün web sitesine de koyabilir. Sözü edilen her durumda söz konusu makalelere, abonelik gerektiren dergilerde yayınlandığında erişecek kullanıcıdan daha fazlasının erişimi mümkündür. Makalelerin Açık Erişim bir arşivde ya da kurumsal arşivde tutulması, kişisel veya bölüm web sitesinde tutulmasından daha sistematik ve organize yaklaşım olmasının yanında, diğer araştırmacıların hem kendi makalelerini aynı arşivde tutabilmesi hem de mevcut makaleleri okuma şansını artırır. Açık Erişim arşivler veya kurumsal arşivler araştırma makalelerinin yazarları tarafından oluşturulmuş dijital koleksiyonlardır. Dergi makaleleri söz konusu olduğunda bu yayınlanmalarından önce (preprint) ya da sonra (postprints) yapılabilir. Bu “kişisel arşivleme” (self archiving) olarak bilinir. Bu kurumsal arşivler her makalenin metadatasını (yayın adı, yazar ve diğer bibliyografik detaylar) Açık Arşiv İnisiyatifi-Metadata Hasat Protokolü ile uyumlu bir formatta verirler. Bu arşivlerin içeriğine erişmek için, google veya daha spesifik ve etkili arama amaçlı kullanılan bir başka arama motorunu kullanabilirsiniz.

Bu çeşit arama motorları arşiv içeriğini güncel, evrensel bir araştırma veritabanı meydana getirerek tarar. Açık Erişim arşivler disiplinlerarası ve üniversitelerde kurulmuş veya bir araştırma kurumunda olabilmektedir. Bunlar aynı zamanda merkezileşmiş ve konuya özel de olabilmekte. Buna örnek olarak fizik ve ilgili disiplinleri içeren arXiv adlı Açık Erişim arşivi verilebilir. 2005 yılı başında Britanya’da neredeyse 40 Açık Erişim arşiv vardı. Britanya’da ki Açık Erişim arşivlerin listesi, Southampton Üniversitesi’nden hizmet veren Eprints.org adresinde bulunabilir. Eğer kurumuzun bir arşivi yok ise nasıl kurulabileceğine ilişkin detaylı bilgi de bu adresten elde edilebilir. Uluslararası bir hareket olan kişisel arşivleme hızla gelişiyor ve şimdi bazı sermaye sahipleri de yatırımcılarının makalelerini birarada tutacak merkezi arşivler planlıyorlar.

Yazarlar Neden Çalışmalarını Açık Erişim Sağlasınlar?

Kişisel arşivleme yapılan araştırma makalelerinin, arşivlenmeyenlere oranla daha çok atıf aldığı konusunda kanıtlar gittikçe çoğalmaktadır. Çoğu konu alanında atıf oranlarında en az iki kat artış var. Kimilerinde bu oran hatta daha da yüksek. Açık Erişim bu yanı ile araştırmaların öncekine göre daha çok etkisi olduğu anlamına geliyor. Üstelik çalışmanın yayınlandığı, okunduğu, atıf aldığı ve böylelikle diğer araştırmacıların çalışmalarını yönlendirdiği araştırma döngüsü genişliyor ve hızlanıyor. Araştırmanız için okumak ve kullanmak istediğiniz makalelere kolayca ve sınırlama olmadan erişebilmeyi istemez misiniz?
 

Açık Erişim Sözlüğü

Açık Arşivler Girişimi Üst Veri Harmanlama Protokolü (Open Archives Intitiative Protocol for Metadata Harvesting / OAI-PMH):

Açık arşivlerdeki içeriğin etkili yayımını kolaylaştırmak amacıyla, karşılıklı işlerlik standartlarını geliştiren ve destekleyen bir protokoldür. OAI-PMH, e-baskı arşivleri arasında karşılıklı işlerlik için potansiyel yaratır ve bu arşivlerin üst verilerini taranabilir bir veri tabanında harmanlamayı, yani bir araya toplamayı mümkün kılar. Harmanlanan üst veri Dublin Core biçimindedir ve yazar, başlık, konu, özet, tarih gibi bilgileri içerir.

Açık Erişim (Open Access):

Bilimsel literatürün İnternet aracıyla finansal, yasal ve teknik bariyerler olmaksızın, erişilebilir, okunabilir, kaydedilebilir, kopyalanabilir, yazdırılabilir, taranabilir, dizinlenebilir, tam metne bağlantı verilebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir biçimde kamuya ücretsiz açık olmasıdır.

Açık Arşivler Girişimi (Open Archives Intitiative / OAI):

Bilimsel iletişimin arttırılabilmesi amacıyla e-baskı arşivlere erişimi yaygınlaştırmak için gösterilen çabadır. Açık Arşivler Girişimi, bilimsel içeriğin verimli yayımını kolaylaştırmak için gelişimini amaçlayan karşılıklı işlerlik standartlarını destekler.

 

Açık Erişim Dergi (Open Access Journal):

Açık erişim dergi, finansal, yasal ve teknik  bariyerler olmaksızın internet üzerinden erişilebilir, okunabilir, kaydedilebilir, kopyalanabilir, yazdırılabilir, taranabilir, dizinlenebilir, tam metne bağlantı verilebilir, yazılıma veri olarak aktarılabilir ve her türlü yasal amaç için kullanılabilir bilimsel dergilerdir. Açık erişim dergilerin bazıları akademik kuruluşlar veya devlet tarafından sübvanse edilir, bazıları ise yazar tarafından veya yazar adına araştırma için fon desteği sağlayan kuruluşlar tarafından ödeme gerektirir. Değişik türde açık erişim dergiler vardır: Örneğin; “Karma Dergi”, “Toplama Dergi”, “Gecikmeli Açık Erişim Dergi”.

 

Altın Yol (Gold Road):

Araştırmacıların çalışmalarını, hakem değerlendirmelerinin yapıldığı, editör kurullarına sahip ve nitelik olarak ticari dergilerle karşılaştırılabilecek dergilerde ücretsiz olarak yayımlatmasıdır.

 

Arşivleme (Archiving):

Kurumsal arşivde depolanacak bir yayının yazarı tarafından yapılan işlemdir ve yayına ait üst veri ile yayının kurumsal arşive kaydedilmesi sürecidir.

 

DOAJ (Directory of Open Access Journals):

Açık erişim dergilerin üst verilerinde toplu arama imkanı ve tam metnine erişim linki sağlayan çok disiplinli bir dizindir.

 

Dolaylı Arşivleme (Indirect Archiving):

Yayının yazar tarafından değil de kurumsal arşiv görevlisi tarafından arşivlenmesidir.

 

Dosya Yönetimi (File Management):

Arşivlenmekte olan bir yayının üst verilerinin girilmesine müteakip elektronik kopyanın bu kayda eklenmesidir.

 

DRIVER (Digital Repository Infrastructure Vision for European Research):

Tüm akademik konu alanlarında yayınlanmış serbest erişimli digital kaynakları toplu olarak bir arada sunan ve AB Araştırma Komisyonu tarafından desteklenen bir işbirliği projesidir.

 

Dublin Core (DC):

Dokümanlara ait üst verilerin belirli bir standart içerisinde tanımlanması, kaydedilmesi, farklı uygulamalar ile kolay iletişim kurabilmesi ve yapısal değişikliklerin bir bütün olarak kendi içerisinde tutulabilmesini sağlayan bir alt yapı modelidir.

 

Dublin Core Üstveri Element Seti (Dublin Core Metadata Element Set):

Bir doküman tanımlama standardıdır.

 

E-Baskı (E-Print):

Yayınların e-ortamda yayımlanmış biçimidir.

 

E-Baskı Arşivi (E-Print Archive):

Kurumun sahip olduğu ve/veya bünyesinde üretilmiş bilgi kaynaklarının e-ortama aktarılarak arşivlenmesidir. Başka bir ifadeyle bir kurumun sahip olduğu materyallerinin çevrimiçi deposudur.

 

E-LIS (E-Prints in Library and Information Science):

Kütüphanecilik ve bilgi bilim konularındaki açık erişimli kaynakların arşivlendiği bir sistemdir.

 

Google Akademik (Google Scholar):

Araştırma ile ilgili her konuda, hakemli bildiriler, tezler, kitaplar, özler ve teknik raporları da içeren bilimsel literatürü arama olanağı sağlar. Akademik yayıncılar, mesleki dernekler, ön baskı koleksiyonları ve üniversitelerin web sitelerindeki makaleleri dizinler.

 

Karma Dergi (Hybrid Journal):

Karma dergi, makalelerinin bir kısmı açık erişim olan dergidir. Bu durum tipik olarak yayıncıya, açık erişim yayın için belli bir ücret ödemeyi gerektirir. Söz konusu ücret aynı zamanda bir makale işlem ücreti (article processing charge) olarak adlandırılır. Bazı geleneksel dergiler ek bir ücret karşılığında, özgürce erişilebilir makaleler yayımlamak için yazarlara bu seçeneği sunmaktadır. Yazarlar karma dergide açık erişim makale yayımlamak için kendisi veya fon sağlayıcı kurum aracılığı ile ücret ödemek zorundadır. Yayın ücreti, yayıncı ve dergiye göre değişmekle birlikte makale başına ortalama 2.000 USD civarındadır.

 

Kişisel Arşivleme (Self Archiving):

Araştırmacıların bilimsel dergilerde yayımladığı, kongre-konferans gibi farklı etkinliklerde sunduğu çalışmalarının birer kopyasını kurumsal bir arşive konması ve açık erişime açmasıdır.

 

Kurumsal Dijital Arşiv (Institutional Repository):

Kurumsal dijital arşiv, bir kurumda görev yapan bireylere ait hakemli dergi makaleleri, konferans bildirileri, ders materyalleri ve tez gibi entelektüel çıktıları uluslararası standartlarda saklayan ve açık erişim olarak yayımlayan sistemlerdir.

 

MedOANet (Akdeniz Ülkeleri Açık Erişim Ağı) Projesi:

Akdeniz ülkelerinde açık erişim politika ve stratejilerinin geliştirilmesini amaçlayan ve Avrupa Komisyonu 7. Çerçeve Programı tarafından desteklenen bir projedir. Projesinin temel amacı, altı Akdeniz ülkesindeki (Yunanistan, İtalya, Fransa, İspanya, Portekiz ve Türkiye) Açık Erişim stratejileri, politika ve yapılarını ulusal ve bölgesel düzeyde eşgüdümlemektir.

 

OAIster (Union Catalog of Digital Resources):

Açık erişime sunulmuş milyonlarca bilgi kaynağının toplu kataloğudur. Açık Arşivler Girişimi Üst Veri Harmanlama Protokolünü kullanarak açık erişimli koleksiyonları harmanlar.

 

OpenAIRE Projesi:

Avrupa Birliği 7. Çerçeve Programı ve Avrupa Araştırma Konseyi destekli makalelerin tanımlanması, saklanması, erişimi ve görüntülenmesi için kurulan bir arayüz ve destek mekanizmasıdır. OpenAIRE’in temel amacı; bir Avrupa Yardım Masası Sistemi aracılığıyla araştırmacılara 7. Çerçeve Programıyla uyumlu bir destek sağlamak, araştırmacıları araştırma çıktılarını OpenAIRE Portalı’na dahil bir kurumsal veya konusal arşivde yayımlamaları için desteklemektir.

 

OpenAIREPlus Projesi:

Türkiye’de açık erişim alt yapısının güçlendirilmesini amaçlayan ve Avrupa Komisyonu 7. Çerçeve Programı tarafından desteklenen bir projedir. Projenin amacı, bilimsel bilgiye erişim için yayınları, veri setlerini ve projeleri bütünleşik hale getiren katılımcı bir Açık Erişim altyapısı geliştirmektir.

 

OpenDOAR (Directory of Open Access Repositories):

Kurumsal dijital arşivlerin listesini veren ve içerikleri üzerinde toplu arama yapamaya aracılık eden bir dizindir.

 

Ön Baskı (Pre-Print):

Makalelerin yazar(lar)ı tarafından yayımlanmak üzere herhangi bir dergiye sunulmuş veya başka bir iafdeyle makalelerin yayınlanması için değerlendirilmek üzere hakemlerin değerlendirmesine sunulmuş şeklidir.

 

ROAR (Registry of Open Access Repositories):

Kurumsal dijital arşivlerin listesini veren bir dizindir.

 

Servis Sağlayıcılar (Service Provider):

Açık Arşivler Girişimi Üst Veri Harmanlama Protokolü ile veri sağlayıcıların hizmetlerine ev sahipliği yapar, yani yayımlanmasına aracılık eder.

 

Son Baskı (Post-Print):

Makalalerin hakemler tarafından değerlendirilmiş ve yayımlanması yönünde karar verilmiş şeklidir. Bir başka ifadeyle makalelerin hakem değerlendirme sürecinden geçen kopyasıdır.

 

Toplama Dergi (Overlay Journal)

Toplama Dergi veya Toplama E-Dergi terimi, akademik içerikli açık erişim derginin özel bir türü için kullanılır. Toplama dergiler, dağınık ortamdaki makaleleri gruplayarak, nispeten belirsiz veya yeni ortaya çıkan konulara kapsamlı odaklanmayı sağlamak suretiyle bilim için katma değer oluşturlar. Toplama dergilerin içeriği hali hazırda açık arşivlerde mevcut olan ön veya son baskı dergi makalelerinden seçilmek suretiyle oluşturulur Yani toplama dergiler kendi içeriğini üretmez. Toplama dergilerin editörleri, açık erişim arşivlerinde ve kamu kaynaklarında kullanılabilir olan materyalleri inceler ve değerlendirir. Bu değerlendirme, bir editör veya editörlerin bir makaleyi değerlendirme süreci şeklinde olabilir. Değerlendirmenin ardından uygun bulunan çalışmalar çeşitli biçimler alabilir. Resmi biçimi, editörün açık onayı ile makalenin yeniden yayımlanmasıdır. Editör onayı, metne veya üst veriye ek şeklinde ya da yalnızca toplama derginin içindekiler tablosu aracılığıyla makaleye bağlantı kuruma şeklinde olabilir. Alternatif bir yaklaşım ise hali hazırda çeşitli açık erişim dergilerde yayımlanan makalelere bağlantı kurma şeklinde olabilir.

 

Üst Veri (Metadata):

Bir bilgi kaynağını tanımlayan veri kümesidir. Başka bir ifadeyle, sayısal bilgilerin ve bilgi kaynaklarının bulunması, kimliklendirilmesi, kullanımı ve yönetimi ile ilgili yapılandırılmış bilgidir.

 

Veri Sağlayıcı (Data Provider):

Açık Arşivler Girişimi Üst Veri Harmanlama Protokolünü kulanarakveri kaynağı ile iletişimi sağlayan bir sistemdir.

 

Yayım İzni (Publishing Permit):

Bir yazarın çalışmasını kurumsal arşiv aracılığıyla elektronik ortamda açık erişime sunma hakkıdır.

 

Yayıncı Sürümü (Publisher's Version):

Makalelerin hakem değerlendirmesinden geçmiş, mizanpajı yapılmış, düzeltmen tarafından okunmuş, yayımlanmış veya yayımlanacak olan şeklidir.

 

Yeşil Yol (Green Road):

Araştırmacıların açık erişim veya ticari dergilerde yayımlanan çalışmalarının birer kopyasını açık erişim arşivlerine koymasıdır.

Açık Erişim İle İlgili Linkler

 

YÖK Açık Erişim

ANKOS Açık Erişim

ANKOS Açık Erişimle İlgili Makale

Doğuş Üniversitesi Açık Erişim Sistemi

Mersin Üniversitesi Açık Erişim Sistemi

Ankara Üniversitesi Açık Erişim Sistemi

Gazi Üniversitesi Açık Erişim Sistemi

Başkent Üniversitesi Açık Erişim Sistemi

 

İletişim

 

Eğitimden Sorumlu Personeller

 

Ad Soyad                                                    Birimi                                                              Telefon 

 

Esma ŞENER                       Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı         0454 310 10 25

 

Remziye AVCIOĞLU          Kütüphane ve Dokümantasyon Daire Başkanlığı         0454 310 10 21